اختلالات رفتاری وراهکارهای مقابله باانها درکودکان و نوجوانان:

اختلالات رفتاری شامل رفتارهایی می باشد که در آن شخص، حقوق دیگران را زیر پا گذاشته وقوانین اجتماع را نقض می کند.این اختلال بیشتر در دوران کودکی ونوجوانی رخ می دهد و در پسران بیشتر از دختران دیده می شود.

اختلالات رفتاری به دو دسته تقسیم می شوند:

-یک دسته از آنها مربوط به دوران کودکی یعنی قبل از سن 10سالگی می باشد.

-دسته ی دوم در دوره ی نوجوانی دیده می شود. یعنی پس از 10سالگی دیده می شود.

انواع اختلالات رفتاری شامل:

-پرخاشگری

-تقلب یا دروغگویی

-زیر پا گذاشتن جدی قانون

و اختلالات رفتاری روانی مانند اختلال اضطراب، ترس اجتماعی وکمبود عزت نفس وخودکم بینی.

ویژگی هایی که در افراد دچار اختلال رفتاری دیده می شود بیشتر شبیه نافرمانی وسرکشی معمولی دوران کودکی است با این تفاوت که بسیار شدید تروجدی تر می باشند ویژگی هایی مانند تمایل به دروغگویی، غیبت از کلاس درس، فرار از مدرسه یا خانه، سوء مصرف موادو...

والدین نوجوانی که دچار اختلال در رفتار است،معمولا سعی می کنند با معرفی فرزندشان به مراکز مشاوره و مشورت با روان شناس ، مسئله فرزندشان را مطرح کنند.به طور معمول با مراجعه منظم به مشاور ودریافت راه حل های پیشنهادی مشکل نوجوان و خانواده به تدریج کم رنگ شده واز بین می رود. ولی تعدادی از آنها نیز با رفع نشدن اختلال به سنین بالاتر رسیده ودچار اختلالات شدیدتر مانند جامعه ستیزی یا بیماری های خطرناک روانی می شوند.

علل و عوامل ایجاد اختلالات رفتاری و عاطفی نوجوانان عبارتند از:

1-محیط نا امن خانوادگی از نظر روانی شامل اختلافات زناشویی،اعتیاد والدین، تعارضا ت محیط خانواده و...

2-روش های تربیتی ناصحیح والدین مانند فرزند سالاری یا سخت گیری های بیجا.

3-وجود دوستان واطرافیان ناباب در پیرامون نوجوان.

4-وجود سابقه ی بیماری های روانی در افراد نزدیک خانواده یا فامیل.

5-آسیب های مغزی یا ژنتیکی.

اصلی ترین نشانه های اختلالات رفتاری نوجوانان، هم در پسران وهم دختران دیده می شود که شامل :پرخاشگری، رفتارهای پرخطر ، کم تحمل بودن در سختی ها ومشکلات ،فحاشی ، رفتارهای خصمانه نسبت به حیوانات ،مشکل در برقراری ارتباط اطفی وابراز همدردی و سوء مصرف مواد.

برای تشخیص اختلال رفتاری، مشاور با بررسی وضعیت زندگی نوجوان، شامل وضع تحصیلی، شناختی و اجتماعی او و نیز رفتار و واکنش های وی با والدین ، خواهر یا برادر ها ، همکلاسی ها ، معلمان و دیگر افراد در ارتباط با نوجوان ، داده های اولیه خود راتحلیل و تجزیه می کند.استفاده از آزمون های استاندارد شد ه ی شخصیت نیز می تواند به مشاور کمک کند.

بیمار وخانواده او مورد مصاحبه قرار می گیرند. نوجوان رای اختلال ممکن است از همکاری با مشاور ودادن پاسخ های صحیح خودداری نماید، ولیکن مشاور باید با هوشیاری تمام دچار گمراهی وبرداشت غلط وپیشداوری نگردد.

برای اثبات اختلال رفتاری نوجوان باید حداقل سه مورد از ویژگیهای زیر در طی یک دوره ی شش تا دوازده ماهه در رفتار او دیده شده باشد.

-پرخاشگری نسبت به دیگران یا حیوانات ، تهدید وراه انداختن دعوا و زد وخورد،استفاده از سلاح مانند چوب ،سنگ یا تفنگ.

-تخریب اموال عمومی وویرانگری.

-تقلب یا دزدی.

-زیر پاگذاشتن قوانین، بیرون ماندن از منزل در شب برای سرپیچی از دستور والدین ، فرار از مدرسه یل خانه.

راهکارهای درمانی ورفع اختلالات رفتاری

قسمت اعظم اختلالات رفتاری که در سنین بلوغ و نوجوانی در فرزندان بروز می کند ، از حل نشدن بسیاری از تعارضات و مسائل کوچک رفتاری آنها باقی مانده است، که در سنین نوجوانی به شکل حادتری خود را نشان داده وبروز می کند.

در سالهای گذشته به لزوم حضور مشاور در تمامی پایه های تحصیلی توجهی نمی شدوفقط در مقطع دبیرستان از نیروهای مشاور به جهت ارائه ی مشاوره ی تحصیلی استفاده می شد. خوشبختانه در ساهای اخیر ما شاهد فعالیت مشاوران در سه مقطع ابتدایی ومتوسطه اول (راهنمایی) ومتوسطه دوم(دبیرستان) هستیم. که البته توجه کافی به این مطلب که باید از مشاوران متبحر وکارآزموده در این مقاطع بهره برد نیز خالی از لطف نیست.

برای درمان اختلالات رفتاری در نوجوانان باید از چند رویکرد توام با هم استفاده نمود.

-رفتاردرمانی یا شناختی – رفتاری برای از بین بردن افکار منفی نوجوان بسیا مفید می باشد.برای موفقیت روشها بهتر است همه ی افراد خانواده ی بیمار درگیر باشند.در خلال درمان باید به نوجوان آموزش برخی مهارت ها مانند مهارت ومدیریت کنترل خشم را ارائه نمود.

-برخی اوقات درمان دارویی نیز درکنار درمانهای رفتاری زیر نظر روانپزشک توصیه می شود.

-یکی از بهترین روشها برای از بین بردن ویا به عبارتی پیشگیری از اختلالات رفتاری آموزش صحیح مهارتها ی زندگی به نوجوانان می باشد .آموزش مهارت حل مساله ویا مهارت نه گفتن ومهارت ارتباط موثر بادیگران همه وهمه بهنوعی شخصیت نوجوان را کاملتر وپخته تر می نماید.در واقع آموزش مهارتها به فرزندان در تمام مقاطع تحصیلی آنها امری واجب وضروری می باشد.چرا که آموزش به موقع مهارتها می تواند قسمت بزرگی از ضعف های فرزندان را برطرف نماید و آنها را برای مقابله و رویارویی با مسائل زندگی آماده نماید. علاوه بر این ارتباط دائم ومستمر والدین با اولیای مدرسه به خصوص مشاور ، به رفع معضلات کوچک وبزرگ اخلاقی ورفتاری نوجوانان کمک شایانی می کند.

-قراردادن کلاسها وکارگاه های آموزش مهارت ها ورفتارو تربیت صحیح برای والدین و مشاوران نیز امری ضروری می باشد.مطمئنا هر چه آگاهی وشناخت والدین از تغییرو تحولات سن نوجوانی وبلوغ ، بیشتر باشد ، در نتیجه ارتباط سالم وصحیح تری را به همراه خواهد داشت.

-آموزش وبه کارگیری آموزه های دینی و اخلاقی در دین مبین اسلام یکی از بهترین روشهای تربیتی مورد تصدیق روانشناسان دنیا می باشد.

-کنترل غیر مستقیم رفتارها و رفت وآمدهای غیر صحیح وغیر اخلاقی نوجوانان.

-ایجاد شرایط مناسب برای فعالیت های مفید ونشاط آور مانند ورزش وهنر.

-آموزش نوجوانان توسط مربیان کارآمدو توسط صدا وسیما به جهت مبارزه با تهاجم فرهنگی .

- شناخت صحیح نوجوانان به این معنی که والدین با شناخت ویژگی های نوجوان خودرفتارهای ناخوشایند آنان را غیر طبیعی نپنداریم.

- ایفای نقش راهنمایی به جای دستوری. برای حل مسائل نوجوانان بهتر است از خودشان کمک بگیریم .نظر خواهی واعتماد به نفس بخشیدن به نوجوان کمک بزرگی در حل مسائل او می کند.

- ایجاد یک رابطه ی دوستی وعاقلانه با نوجوان.

- اعتمادسازی-

- تاکید بر محبت وپرهیز از خشونت.

ابراز عشق وعلاقه به فرزندان کلید موفقیت ارتباط با آنهاست.

- الگوی رفتاری قدرتمند بودن برای نوجوانان.

والدین باید خود دارای شخصیتی قوی پایدار وبا ثبات باشند ، تا فرزندان به آنها اعتماد کرده والگو بپذیرند.

- پرهیز از مناقشات خانوادگی.

محیط خانه باید محل آرامش وامنی برای اعضائ خانواده باشد.اختلافات وجرو بحث های والدین نزد فرزندان، بهانه ی گریز نوجوان از خانه را فراهم می سازد.

- شنونده ی خوبی بودن.

- تکیه بر نقاط قوت نوجوان

- اجازه ی خطا به نوجوان دادن و ....

در صورتی که والدین بتوانند محیطی آرام را برای نوجوانان و فرزندان خود فراهم آورند، برای آنها وقت بگذارند، برای تنبیه آنان جمع را انتخاب ننمایند و انتظارات خود را برای آنها شرح داده و پیوسته نقاط قوت شخصیت نوجوان را یادآور شده ورفتارهای نامناسب آنها را بزرگ نکنند و.....هزاران نکته تربیتی مثبت دیگر،همه وهمه در جهت رشد شخصیت نوجوان اثرگذار بوده و اگر به درستی اجرا ورعایت شوند، آینده ی روشن نوجوان را به دنبال خواهد داشت ، وبلعکس در صورت نادیده گرفتن و اجرا نشدن حتی یک نکته ی بسیار کوچک ، می تواند شخصیت نوجوان را تخریب کرده واز او فردی بیمار و سرخورده بسازد.